Ryszard Książyński

---

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Ryszard Książyński przyszedł na świat 29 lutego 1924 roku w Dąbrowie Górniczej. Jego przygoda z harcerstwem zaczęła się w okresie szkolnym, co zaowocowało zainteresowaniem żeglarstwem. W 1938 roku nawiązał pierwszy kontakt z tym sportem w Harcerskim Ośrodku Morskim w Gdyni. Rok później, w obliczu sytuacji politycznej, jego rodzina została zmuszona do ewakuacji do Rzeszówek, znajdującego się w Kieleckiem. W zaledwie dwa lata udało mu się ukończyć III i IV klasę gimnazjum w trybie tajnych kompletów oraz zdać tzw. małą maturę.

W latach 1943-1944 uczęszczał do liceum przyrodniczego w Statliche LandBauschule, usilnie kształcąc się w tajemnicy, a zwieńczeniem jego dążeń było roczne szkolenie w konspiracyjnym kursie podchorążych rezerwy. Uzyskał tam stopień kaprala-podchorążego. Jako żołnierz Armii Krajowej ps. „Oksza” brał udział w licznych akcjach sabotażowych oraz zbrojnych. Przełomowym momentem w jego karierze wojskowej była mobilizacja AK do Akcji Burza w lecie 1944 roku. Przypisany do zwiadu konnego, stoczył walki w drugiej puszczą pod Radkowem, gdzie odniósł poważną ranę, skutkującą trwałą utratą słuchu w lewym uchu. Po zakończeniu działań AK w Styczniu 1945 roku powrócił do życia cywilnego.

W maju 1945 roku osiedlił się w Katowicach, gdzie w 1946 r. zdał eksternistycznie maturę Liceum Administracyjnego w Miejskim Instytucie Kształcenia Handlowego. Po rozpoczęciu studiów na Akademii Handlowej w Krakowie, wstąpił do Akademickiego Związku Morskiego. Powrócił do żeglarstwa po obozie YMCA w Postomino. Po szkoleniu na jachcie „Zaruski” uzyskał stopień żeglarza morskiego, a krótko potem także jachtowego sternika śródlądowego.

W latach 1947-1949 pływał pod dowództwem takich kapitanów jak Henryk Fronczak oraz Włodzimierz Jacewicz, wykonując dziesiątki morskich rejsów, zdobywając praktyczne umiejętności żeglarskie na wielu różnych jednostkach żaglowych.

Praca wychowawcza i organizacyjna – Szczecin, Kraków

W październiku 1946 roku, wspólnie z Tadeuszem Morawskim i Zbigniewem Banasikiem, podjął się organizacji Jachtowego Klubu AZS w Krakowie oraz kursów na stopień sternika śródlądowego. Następnie, w lipcu i sierpniu 1947 roku, objął funkcję komendanta obozu żeglarskiego w Kobyle Gródku nad Jeziorem Rożnowskim. W tym samym roku z powodzeniem ukończył kurs żeglarski w Ośrodku GKKF w Jastarni, zdobywając zasłużony stopień sternika morskiego.

W lipcu 1948 roku został kierownikiem wyszkolenia żeglarskiego na połączonym obozie AZM i AZS w Zbyszycach. Przenosząc się do Szczecina, kontynuował edukację na Akademii Handlowej w Poznaniu oddziale w Szczecinie, skoncentrowanej na handlu morskim. Jego przekonanie o wartości żeglarstwa skłoniło go do współpracy z innymi, aby odbudować działalność żeglarską w tym rejonie.

Wraz z czołowymi osobami żeglarstwa, takimi jak Kazimierz Haska i Witold Bohdanowicz, zapoczątkował wiele inicjatyw, które miały na celu rozwój żeglarstwa na tym terenie, a także utworzył pierwszy oddział AZM na Wybrzeżu Zachodnim.

Od października 1948 do marca następnego roku, rzeczywiście wprowadzał zmiany do taboru pływającego AZM w Szczecinie, zajmując się remontem wraków jachtów, takich jak „Kaczorek” czy „Ewa”. Po fuzji AZM z AZS, pozostał wiceprezesem ds. technicznych, odpowiedzialnym za zarządzanie flotą pływającą.

Praca wychowawcza i organizacyjna – Śląsk

Po przeniesieniu się do Katowic, Ryszard Książyński podjął pracę w Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłu Węglowego, a następnie w Najwyższej Izbie Kontroli. W 1966 roku zakończył swoje studia na Wydziale Przemysłu Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Katowicach, zdobywając tytuł magistra ekonomii. W międzyczasie brał aktywny udział w działalności klubów żeglarskich oraz organizował kursy żeglarskie.

Efektem jego zaangażowania w żeglarstwo było uzyskanie honorowych odznaczeń, w tym tytułu „Zasłużonego Działacza Żeglarstwa Polskiego” w lutym 1972 roku. Jako przewodniczący Koła Kapitanów, sprowadził do klubu szereg kursów dla przyszłych radiotelefonistów, a także sam zdobył liczne certyfikaty.

Ryszard Książyński nie tylko rozwijał swoje umiejętności w jachtingu, ale prowadził również zajęcia dla uczniów i młodzieży, organizując obozy żeglarskie oraz prowadząc poświęcone im wykłady. Zmarł 28 sierpnia 2013 roku, a jego ostatnie dni spędził w pełni władz umysłowych. Ryszard spoczywa na cmentarzu parafialnym kościoła NMP w Katowicach-Wełnowcu, gdzie znajduje się grób rodziców i drugiej żony.

Rejsy

W końcowej części lat czterdziestych, Ryszard Książyński spędzał wiele czasu na kutrach rybackich, które łowiły ryby na szerokich wodach Bałtyku. Wymagało to niezłomnego zdrowia, aby móc przetrwać trudności związane z takimi rejsami. Doświadczenie to wiązało się z dobrą wypłatą, jednak wysiłek, jaki musiał podjąć, był po prostu niewyobrażalny.

W latach 1951-58 pełnił funkcję etatowego kapitana jachtu s/y „Chrobry”, w ramach której zrealizował 43 rejsy, pokonując w sumie ponad 30 tysięcy mil morskich. Od 1960 do 1967 roku, prowadził bałtyckie rejsy stażowe dla uczestników kursów w Jastarni. Również w 1961 i 1963 roku organizował rejsy do Szwecji na jachcie „Karolinka”, który był własnością TKŻ „Tramp”.

W 1970 roku, Książyński przystąpił do Klubu Sportów Wodnych Hutnik-Pogoria, gdzie poprowadził pierwszy klubowy rejs morski po Bałtyku, na s/y „Wielkopolska”. To wydarzenie zapoczątkowało serię morskich wypraw, które umożliwiły uczestnikom zdobywanie niezbędnego stażu i wyższych stopni żeglarskich.

Latem 1971 roku na jachcie s/y „Śmiały”, zorganizował pierwszy klubowy rejs do portów w Wielkiej Brytanii, Francji, Holandii oraz Niemczech. W sierpniu, dowodził rejsami z LOK, na s/y „Janek Krasicki”, w którym to podróżowali do Norwegii, by złożyć ziemię z pola bitwy na Górze Świętej Anny. W następnym roku, wrześniu, poprowadził „Krasickiego” w rejs do Tallina oraz Leningradu.

W 1972 roku KSW Hutnik-Pogoria stał się armatorami pełnomorskiego jachtu klasy Antares, noszącego imię „Leonid Teliga”, który miał port macierzysty w Szczecinie. Jacht został zakupiony przez Zjednoczenie Hutnictwa Żelaza i Stali. W latach 1972-85, kapitan Książyński został oddelegowany przez Wiceministra Hutnictwa na stanowisko etatowego kapitana tegoż jachtu. W tym czasie często przebywał w Szczecinie, zamieszkując zarówno w Hotelu Jachtowym, jak i na jachcie.

Pod jego dowództwem, jacht „Leonid Teliga” uczestniczył w bałtyckiej części Operacji Żagiel 74. Także wziął udział w atlantyckiej odsłonie Operation Sail 76 oraz uroczystościach 200-lecia USA. Te wydarzenia były filmowane przez ekipę TVP, pod kierownictwem reżysera Zbigniewa Proszowskiego. Po ich zakończeniu, Ryszard Książyński przeprowadził jacht trasą z Nowego Jorku przez Wielkie Jeziora oraz Missisipi do Nowego Orleanu. Trasa ta przebiegała przez wiele miast, takich jak Nowy Jork, Buffalo, Baton Rouge, Milwaukee, Cleveland oraz Nowy Orlean, gdzie otrzymał honorowe obywatelstwo.

Podróż powrotna do kraju z Nowego Orleanu przeszła przez Cozumel w Meksyku, Montego Bay i Port Antonio na Jamajce, San Juan na Puerto Rico, Charlotte Amalie na St. Tomas, Fort de France na Martynice, Bridgetown na Barbados oraz Ponta Delgada na Azorach. Za efekty swojej pracy w 1976 roku zdobył wyróżnienie za Rejs Roku w konkursie „Głosu Wybrzeża”. W lipcu 1978 roku, na „Telidze”, wraz z innymi śląskimi jachtami, takimi jak „Barbórka” (M. Miller) i „Carbonia” (P. Rudzki), przebył Kanał Göta w Szwecji, zdobywając tytuł Rejsu Roku.

W roku 1985 Książyński poprowadził „Leonida Teligę” podczas Regat Heweliusza, łącząc dotychczasowe osiągnięcia z kolejnymi, jako że łącznie prowadził 32 rejsy na tym jachcie, pokonując łącznie ponad 16 tysięcy mil morskich.

Wyróżnienia i odznaczenia

Ryszard Książyński był osobą o wyjątkowych osiągnięciach i wyróżnieniach, które odzwierciedlają jego znaczący wkład w świat żeglarstwa. Jego zaangażowanie w organizacje sportowe uwidacznia się poprzez członkostwo w zarządzie OZŻ w Katowicach w roku 1993, a także w Szczecińskim Jacht Klubie Morskim oraz w Klubie Sportów Wodnych „Hutnik-Pogoria”.

W ciągu swojej kariery otrzymał liczne odznaczenia, co stanowi dowód na jego profesjonalizm i oddanie. Wśród przyznanych mu honorów znajdują się dyplomy Ligi Morskiej, Ligi Przyjaciół Żołnierza, Ligi Obrony Kraju oraz Marynarki Wojennej. Jego osiągnięcia zostały również docenione w postaci wielu odznaczeń żeglarskich oraz resortowych.

Do najważniejszych wyróżnień zalicza się tytuł „Zasłużony dla Żeglarstwa Śląskiego” oraz „Zasłużony Działacz Żeglarstwa Polskiego”. Otrzymał także „Medal Bractwa Wybrzeża”, a jego zasługi zostały uhonorowane trzema Krzyżami Zasługi oraz Krzyżem Komandorskim Odrodzenia Polski. Oprócz tego dysponuje różnymi odznakami i dyplomami za długotrwałą działalność, dobrowolnie poświęcając się sportowi.

Źródła danych biograficznych

Ryszard Książyński, postać szeroko znana w środowisku żeglarskim, pozostawił po sobie bogatą kolekcję dokumentów oraz wspomnień. Źródła dotyczące jego życia i osiągnięć znajdują się w wielu miejscach. Wśród nich warto wymienić dzieło „150 tysięcy mil kapitana” autorstwa Tomasza Nowaka, dostępne jako kserokopia w Książnicy Pomorskiej – Zachodniopomorskim Archiwum Morskim. Istotne informacje odnajdziemy również w numerze „Życia Bytomskiego” poświęconym życiorysowi Książyńskiego.

• życiorys RK w Życiu Bytomskim,
• życiorys RK w Życiu Bytomskim,
• Źródło: Książnica Pomorska – Zachodniopomorskie Archiwum Morskie,
• Książyński Ryszard Jerzy w PZŻ; data pobrania: 2015-10-13,
• jacht Klub AZS – s/y „WITEŹ II”; data pobrania: 2015-10-13,
• dokumenty w Zachodniopomorskim Archiwum Morskim przekazane 2014-05-10,
• muzeum Armii Krajowej w Krakowie (oznaczenie MAKVI-413-25/14); data pobrania: 14.V.2014.

W archiwum tym znajduje się bogactwo dokumentacji związanej z szkutnictwem i żeglugą, obejmującym żeglarską wiedzę, historię marynarki wojennej, a także beletrystykę marynistyczną. Dokumenty te zawierają mapy morskie Europy i Ameryki, wycinki prasowe, materiały dotyczące klubów żeglarskich, a także osobiste listy i dzienniki jachtowe.

Muzeum Armii Krajowej im. Gen. Emila Fieldorfa „Nila” posiada zbiory związane z osobą Książyńskiego, obejmujące między innymi legitymacje, zaświadczenia akademickie oraz świadectwa dojrzałości. Wśród innych istotnych dokumentów można znaleźć dyplomy ukończenia edukacji wyższej, jak również rozmaite dokumenty związane z jego działalnością zawodową. Jest tam także wiele osobistych pamiątek, jak kserokopie dokumentów historycznych „Field Marshal Montgomery / Od Normandii do Bałtyku” z 1948 roku.

Znajduje się również prowadzony przez niego dziennik jachtowy a związany z jachtem „Leonid Teliga”, który obrazuje życie na morzu pod kapitanatem Książyńskiego. Ten zapis to wynik nie tylko jego działalności zawodowej, ale także pasji żeglarskiej, odbytej w okresie od 4 maja do 10 września 1976 roku.

---

Oceń: Ryszard Książyński

---