Bolesław Świętochowski

---

Biogram

Bolesław Świętochowski przyszedł na świat w rodzinie Tomasza oraz Stanisławy z Kłobukowskich. W okresie od 1904 do 1911 roku uczył się w 7-klasowej Szkole Handlowej Zgromadzenia Kupców oraz w Szkole Realnej im. Staszica w Warszawie. W 1911 roku rozpoczął naukę w Średniej Szkole Rolniczej w Chrudimiu na Morawach, gdzie w 1913 roku uzyskał świadectwo dojrzałości z wyróżnieniem.

W tym samym roku Bolesław rozpoczął studia na „Kursach Przemysłowo-Rolniczych”, które później przekształciły się w Królewsko-Polską Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, kończąc je w 1916 roku z dyplomem agronoma. Po ukończeniu studiów, odbył roczną praktykę w majątku Sobieszyn, a następnie objął kierownictwo w nowoczesnym gospodarstwie w Ogrodzieńcach.

W okresie od grudnia 1918 do października 1920 roku ochotniczo pełnił służbę w Wojsku Polskim, należąc do 3. Pułku Ułanów. W czasie wojny zdobył stopień podoficerski oraz został odznaczony Krzyżem Walecznych.

W 1920 roku Bolesław rozpoczął pracę naukową jako starszy asystent w Katedrze Hodowli Zwierząt Uniwersytetu Poznańskiego, a rok później zajął stanowisko adiunkta w Katedrze Ogólnej i Szczegółowej Uprawy Roślin SGGW w Warszawie. W 1927 roku uzyskał stopień doktora nauk rolniczych, a w latach 1928–1930 był dyrektorem Zakładu Doświadczalnego Uprawy Tytoniu w Piadykach pod Kołomyją.

Od 1930 roku był kierownikiem Zakładu Doświadczalnego Uprawy Torfowisk w Sarnach na Wołyniu, działając na Wydziale Rolniczo-Lasowym Akademii Rolniczej w Dublanach. W 1935 roku habilitował się na Wydziale Rolniczym SGGW. W grudniu 1936 roku został profesorem nadzwyczajnym uprawy roli i roślin na Wydziale Rolniczo-Leśnym Politechniki Lwowskiej, gdzie objął stanowisko Kierownika Katedry Ogólnej i Szczegółowej Uprawy Roślin. W latach 1939–1944 prowadził wykłady we Lwowie, zarówno w Instytucie Politechnicznym, jak i na kursach rolniczych.

W 1945 roku, po wojnie, przeniósł się do Poznania, gdzie na Wydziale Rolniczym Uniwersytetu objął stanowisko profesora, a nieco później osiedlił się we Wrocławiu. Po zakończeniu wojny, od końca 1945 roku aktywnie uczestniczył w organizacji Wydziału Rolniczego Uniwersytetu oraz Politechniki we Wrocławiu. Był jednym z założycieli Katedry Ogólnej Uprawy Roli i Roślin; w 1946 roku, z wyboru, został Dziekanem Wydziału Rolniczego, a pięć lat później Prorektorem ds. Nauki w Wyższej Szkole Rolniczej.

Pracował również nad organizacją Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, gdzie w 1950 roku został wicedyrektorem oraz kierownikiem Zakładu Uprawy Roli i Płodozmianów. W tym samym roku otrzymał Państwową Nagrodę Naukową III stopnia za swoje badania związane z uprawą i nawożeniem roślin.

Bolesław Świętochowski aktywnie współpracował z praktyką rolniczą. Przed II wojną światową efektywnie działał w Lwowskiej Izbie Rolniczej, a po wojnie został przewodniczącym Rady Naukowej przy WRN we Wrocławiu, oraz od 1955 roku przewodniczącym Rady Naukowo-Technicznej przy Ministrze Rolnictwa.

Był także aktywnym członkiem wielu towarzystw naukowych. W latach 1933–1935 pełnił funkcję przewodniczącego Polskiej Sekcji Torfowej Międzynarodowego Towarzystwa Gleboznawczego. Od 1936 roku był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności oraz Polskiego Towarzystwa Botanicznego. Współorganizował Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, w 1951 roku został pierwszym przewodniczącym Wydziału Rolniczego.

W 1952 roku Bolesław Świętochowski został członkiem korespondentem, a w 1961 roku członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. Od 1954 roku zasiadał w komisji zajmującej się podniesieniem żyzności gleb lekkich PAN, a także był członkiem Rady Naukowej Instytutu Maszyn Rolniczych w Poznaniu, Biologii Stosowanej we Wrocławiu, Zakładu Ekologii PAN i IUNG-u.

W 1930 roku ożenił się z Marią Zienkiewiczówną, z którą doczekał się syna Tomasza (zm. 1946) oraz córki Ewy (zm. 1946). Bolesław zmarł 6 grudnia 1975 roku we Wrocławiu. Jego ciało spoczęło na cmentarzu Świętej Rodziny (sektor 3-18-28,28a).

Wkład do nauki polskiej

Dzięki szerokiemu zakresowi badań Bolesław Świętochowski znacząco usystematyzował naukowe fundamenty dotyczące uprawy roli. Jego prace przyczyniły się do wyodrębnienia pięciu kluczowych zespołów uprawek, które określają ich rolę w globalnym systemie uprawy oraz płodozmianie. Wskazał także na możliwości uproszczenia tych procesów w sposób, który zyskał na znaczeniu w późniejszych badaniach.

Kontynuacja badań dotyczyła wyboru odpowiednich roślin, nawożenia organicznego i mineralnego, a także problemów związanych z zachwaszczeniem pól uprawnych. Jego pionierskie badania dotyczące uprawy zerowej zostały rozwinięte w kolejnych latach, co przyczyniło się do ustalenia, że tradycyjne metody uprawy mogą być zastąpione nowoczesnymi technologiami, które są mniej energo- i kosztochłonne.

W obrębie swoich badań, Świętochowski zajął się także prototypami maszyn uprawowo-siewnych, badając ich użyteczność, zwłaszcza w warunkach górskich. W oparciu o uwarunkowania glebowe Polski, przeprowadził szerokie analizy dotyczące agrotechnicznych metod podnoszenia żyzności gleb lekkich. Badania te rozszerzono później o aktywność biologiczną gleby oraz skutki skażenia metalami ciężkimi, przy wykorzystaniu dżdżownic i skoczogonków jako organizmów testowych.

W kolejnym etapie badań profesor rozszerzył zagadnienia związane z ochroną środowiska w rolnictwie, m.in. poprzez analizy dotyczące wykorzystania popiołów z węgla kamiennego i brunatnego w produkcji rolniczej oraz zagospodarowanie rolnicze zlewni rzeki Oławy. Szczególnie istotny był jego wkład w badania dotyczące płodozmianów i zmianowań, za co opracował wytyczne do ich wprowadzania. Podkreślał negatywne, długotrwałe skutki pomijania naturalnych czynników w projektowaniu następstwa roślin.

Problemy te zostały rozwinięte w kontekście skutków produkcyjnych i ekologicznych, które wynikają z upraszczania zmianowań zbożowych, w tym do monokultur. Świętochowski był również zwolennikiem złożonych metod zwalczania chwastów, traktując środki chemiczne jako jedynie uzupełniające w stosunku do innych metod.

W swoich badaniach dostrzegał możliwość uodpornienia się niektórych gatunków chwastów i ich kompensacji. Prowadzone są nadal analizy z zakresu herbologii, zwłaszcza w kontekście niechemicznych metod ograniczania zachwaszczenia pól uprawnych, a także biologicznych podstaw konkurencji między chwastami a roślinami uprawnymi oraz wzajemnych relacji w ramach agrocenozy, takich jak allelopatia.

Profesor realizował również liczne badania metodyczne, w tym izotopową metodę oznaczania dynamiki wzrostu korzeni roślin uprawnych oraz analizę pozostałości herbicydów w glebie. Kontynuacją tych badań było opracowanie mikromorfologicznych szlifów glebowych, które dostarczyły nowej metodyki określania stopnia rozkładu substancji organicznej w glebie.

Ordery i odznaczenia

Bolesław Świętochowski był nie tylko wybitnym działaczem swojej epoki, ale również otrzymał szereg odznaczeń oraz wyróżnień za swoje zasługi. Poniżej przedstawiamy listę jego najważniejszych odznaczeń:

• Order Sztandaru Pracy I klasy (1969),
• Order Sztandaru Pracy II klasy (19 lipca 1954),
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1965),
• Krzyż Walecznych (1920),
• Złoty Krzyż Zasługi (22 lipca 1951),
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami (1944/45),
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (14 stycznia 1955),
• Medal im. Mikołaja Kopernika PAN (1973),
• Medal Marii Skłodowskiej-Curie (1954),
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966),
• Odznaka pamiątkowa „Orlęta” (1920),
• Odznaka XV-lecia Wyzwolenia Dolnego Śląska (1960),
• Złota Odznaka Zasłużonego dla Dolnego Śląska (1966),
• Odznaka Budowniczego Wrocławia (1966).

Każde z wymienionych odznaczeń stanowi ważny element jego dorobku i historii, a także symbolizuje uznanie dla pracy na rzecz Polski i regionu Dolnego Śląska.

Ważniejsze prace

Wielki wkład Bolesława Świętochowskiego w dziedzinie rolnictwa i agrotechniki jest udokumentowany przez liczne publikacje. Poniżej przedstawione są najważniejsze jego prace, które miały istotny wpływ na rozwój tej dziedziny.

• Uprawa roli i roślin. Cz. I. Podręcznik dla osadnika Śląskiego. Warszawa 1947,
• Mechaniczna uprawa roli. Sekcja Wydawnicza Bratniej Pomocy Studentów Uniwersytetu i Politechniki. Wrocław 1948,
• Ogólna uprawa roślin. PIWR, Warszawa 1949,
• Chwasty (wsp. St. Tołpa). PIWR, Warszawa 1950,
• Uprawa roli. W: Agrotechnika, Praca zbiorowa, T. I, PIWR, Warszawa 1950,
• Rośliny okopowe. W: Agrotechnika. Praca zbiorowa. T. II, PIWR, Warszawa 1950,
• Rośliny pastewne. W: Agrotechnika. Praca zbiorowa. T. II, PIWR, Warszawa 1950,
• Uprawa roli i roślin. (wsp. Z. Golonka). PIWR, Warszawa 1950,
• Rośliny okopowe. W: Szczegółowa uprawa roślin. Praca zbiorowa. T. I, PIWR, Warszawa 1951,
• Rośliny pastewne. W: Szczegółowa uprawa roślin. Praca zbiorowa. T. II, PIWR, Warszawa 1951,
• Uprawa roli. W: Agrotechnika. Praca zbiorowa, T. I, PIWR, Warszawa 1952,
• Rośliny okopowe. W: Agrotechnika. Praca zbiorowa. T. II, PIWR, Warszawa 1952, 1956,
• Rośliny pastewne. W: Agrotechnika. Praca zbiorowa. T. II, PIWR, Warszawa 1952, 1964,
• Mechaniczna uprawa roli. PWRiL, Warszawa 1952,
• Uprawa roślin (wsp. Z. Golonka). PWRiL, Warszawa 1954,
• Uprawa roślin (wsp. Z. Golonka). Przy współudziale M. Radomskiej i A. Goosa. PWRiL, Warszawa 1955,
• Ogólna uprawa roślin. PWRiL, Warszawa 1955, 1959, 1964, 1965, 1969,
• Wytyczne do wprowadzenia płodozmianów. Praca zbiorowa. PWRiL, Warszawa 1955, 1957,
• Produkcja roślinna i jej organizacja. W: Podstawy rolnictwa. Praca zbiorowa. Wyd. 2. PWRiL, Warszawa 1956,
• Uprawa roli. PWRiL, Warszawa 1957, 1964,
• Zarys rejonizacji przyrodniczo-rolniczej w województwie wrocławskim. Praca zbiorowa. Prezydium Woj. Rady Narodowej. Wrocław 1959,
• Uprawa roli. (wsp. B. Jabłoński). Wyd. 3, popr. i uzup. PWRiL, Warszawa 1966,
• Materiały pomocnicze z ekologii roślin dla studentów V roku Wydziału Rolniczego. Wyd. WSR Wrocław 1971,
• Ogólna uprawa roli i roślin. (wsp. B. Jabłoński, R. Krężel, M. Radomska). PWRiL, Warszawa 1980, 1982, 1993, 1996.

---

Oceń: Bolesław Świętochowski

---