Stanisław Arnold

---

Życiorys

Stanisław Arnold był synem Jana, który pełnił funkcję dyrektora kopalni, oraz Romany z Bojanowskich. Początki jego edukacji miały miejsce w sosnowieckiej szkole handlowej oraz w Szkole Komercyjnej w Wilnie. Kształcenie kontynuował na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie studiował historię i socjologię w latach 1916–1920. Dalsze studia odbył na uniwersytetach w Wiedniu oraz Florencji. W 1920 roku obronił doktorat na UW pod opieką Marcelego Handelsmana. Tematem jego pracy była analiza władztwa biskupiego w grodzie wolborskim w XIII wieku.

Po zakończeniu studiów rozpoczął pracę na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie pozostawał związany przez wiele długich lat, aż do uzyskania emerytury w 1966 roku. W latach 1922–1928 uczył historii w warszawskim Państwowym Gimnazjum im. Stefana Batorego, co stanowiło ważny etap jego kariery nauczycielskiej. Na UW, rozpoczął karierę akademicką jako starszy asystent Seminarium Historycznego. Po prezentacji pracy zatytułowanej Stanowisko Longobardów do Rzymian we Włoszech Północnych w 1925 roku, uzyskał tytuł docenta w Katedrze Historii Gospodarczej.

Od 1929 roku Arnold pełnił funkcję profesora nadzwyczajnego oraz kierownika Katedry Historii Społeczno-Gospodarczej i Geografii Historycznej. W 1938 roku awansował na profesora zwyczajnego i objął funkcję dziekana Wydziału Humanistycznego w roku akademickim 1938/1939. Dodatkowo, w latach 1931–1939 był kierownikiem Katedry Historii Polski Średniowiecznej w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie. Prowadził również wykłady w ramach Tajnego Uniwersytetu Warszawskiego, co podkreśla jego zaangażowanie w edukację społeczeństwa mimo ograniczeń okresu wojennego.

Po zakończeniu II wojny światowej kontynuował swoją działalność na Uniwersytecie Warszawskim. Pełnił kierownicze funkcje w Studium Nauki o Polsce i Świecie Współczesnym oraz w katedrach Historii Polski Feudalnej i Historii Polski do XVIII wieku. Angażował się aktywnie w prace Komitetu Słowiańskiego w Polsce. Od 1945 roku stał się członkiem Polskiej Partii Robotniczej, a później Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, co zajmowało istotne miejsce w jego działaniach społecznych oraz naukowych.

W swoim dorobku naukowym Arnold odgrywał także istotną rolę jako przewodniczący Marksistowskiego Zrzeszenia Historyków. Od 1948 roku rozpoczął pracę na Wyższej Szkole Partyjnej w Warszawie, która w kolejnych latach zmieniała swoją nazwę, aż do przekształcenia w Instytut Nauk Społecznych przy KC PZPR. Tu kierował Katedrą Historii Polski i Polskiego Ruchu Robotniczego, a także Pracownią PRL oraz Radą Naukową Instytutu Historii PAN, a ponadto Katedrą Historii Gospodarczej Szkoły Głównej Planowania i Statystyki, odgrywając kluczową rolę w polskim życiu akademickim.

W latach 1950–1951 pełnił funkcję dyrektora Muzeum Historycznego m.st. Warszawy, natomiast w latach 1945–1947 był na czele Departamentu Szkół Wyższych i Nauki w Ministerstwie Oświaty. W 1964 roku objął przewodnictwo Rady Naukowej Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, pełniąc tę funkcję do 1968 roku. Dodatkowo był członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego od 1936 i PAN od 1952 roku, co pokazuje jego dużą aktywność w świecie nauki i badań.

Arnold specjalizował się w średniowiecznej historii gospodarczej, geografii historycznej oraz historii Warszawy. Jego badania nad ustrojem administracyjnym Polski Piastów oraz metody statystyczne, które stosował w analizie dziejów gospodarczych, uznawane były za innowacyjne. Na podstawie analiz stosunków produkcyjnych, kulturalnych oraz politycznych przedstawił własny podział historii Polski na różne okresy i podokresy. Prowadził także identyfikację terytoriów plemiennych wczesnej Polski piastowskiej.

Prywatnie był żonaty z Janiną Malczyk, która żyła w latach 1907-1986. Zmarł i został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, w kwaterze 35A-1-12. Jego wkład w historię Polski pozostaje nieoceniony, a jego prace naukowe są cenione do dziś.

Uczniowie

Wśród uczniów, którzy czerpali wiedzę i doświadczenie pod kierunkiem Stanisława Arnolda, wymienić należy Artura Eisenbacha, Zofię Kamieńską, Antoninę Keckową, Witolda Kulę, Janinę Leskiewiczową, Władysława Pałuckiego, Stanisława Piekarczyka, Zbigniewa Świtalskiego oraz Marię Turlejską.

Odznaczenia

Stanisław Arnold był uhonorowany licznymi odznaczeniami, które świadczą o jego znaczącym wkładzie w rozwój kraju.

Wśród nagród, jakie otrzymał, znajdują się Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, przyznany mu w 1965 roku, oraz Order Sztandaru Pracy I klasy, który otrzymał w 1955 roku.

Wybrane publikacje

Stanisław Arnold, znany encyklopedysta, zyskał uznanie jako jeden z 180 edytorów w pięciotomowej Ilustrowanej encyklopedii Trzaski, Everta i Michalskiego, gdzie skoncentrował swoje wysiłki na tworzeniu haseł o tematyce historycznej.

Warto podkreślić, że znalazł się również w gronie współpracowników przy dwutomowej encyklopedii Miasta polskie w tysiącleciu, która została wydana we Wrocławiu w latach 60. XX wieku.

• Możnowładztwo polskie w XI i XII wieku i jego podstawy gospodarczo-społeczne (1925),
• Terytoria plemienne w ustroju administracyjnym Polski piastowskiej (wiek XII–XIII) (1927),
• W sprawie ustroju plemiennego na ziemiach polskich (1928),
• Geografia historyczna, jej zasady i metody (1929),
• Rozwój handlu polskiego (1939),
• Geografia historyczna Polski (1951),
• Historia Polski od połowy XV wieku do roku 1795 (1953, z Kazimierzem Piwarskim i Jerzym Michalskim),
• Podłoże gospodarczo-społeczne polskiego Odrodzenia (1953),
• Dzieje świata. Chronologiczny przegląd ważniejszych wydarzeń (razem z Władysławem Kurkiewiczem, Adamem Tatomirem, Wiesławem Żurawskim),
• Miasta polskie w tysiącleciu, red. (1965).

---

Oceń: Stanisław Arnold

---